“Onze vrijwilligers leveren een belangrijke bijdrage aan de wetenschap”

Natuur goed beheren en herstellen vraagt een doordachte aanpak. Onze omgeving is het resultaat van een fijngevoelig netwerk van veel factoren. Het geologische karakter van een streek, de invloed van menselijke activiteit doorheen de geschiedenis, soorten planten en dieren, al wat leeft en beweegt werkt samen – als alles goed gaat – in een subtiel samenspel van leven en overleven. Als alles goed gaat. Want veel is de voorbije decennia fout gelopen door de onvoorzichtigheid van de mens. En zijn vrolijke winstbejag. Waar we nu voor staan is een verstoord klimaat, massaal verdwijnende soorten en droogtes zowel als wateroverlast. Het probleem is globaal. Maar lokaal kan je veel doen om een steentje bij te dragen. Kiewit is zo’n voorbeeld met zijn meer dan 100 hectare bos- en grasland. Een gesprek met Bert Carremans, conservator van dit Natuurpuntgebied.

Weloverwogen beheer

Bert: “Als onze beheerploeg werken uitvoert op het terrein is dat niet zomaar met de natte vinger. Bij elke ingreep wordt grondig overwogen welke invloed die kan hebben. Krijgen de boomkikkers wat betere kansen als we ergens bramenkoepels laten staan? Met welke aanpassingen helpen we kieviten en andere weidevogels aan een veiliger omgeving? Of hoe kunnen we de plaag van de watercrassula, de invasieve exoot die enkele jaren geleden de Schoenbroekvijver aan de vogelkijkhut volledig overgroeide, aanpakken? Gewoon afschrapen en afvoeren (maar dan riskeer je de zaadjes of plantendeeltjes massaal te verspreiden)? Concurrerende soorten inzaaien? Welke aanpak is de juiste? Met de stad Hasselt werken we samen met de Hogeschool PXL voor het nemen van stalen om er onderzoek op te doen. Het INBO, Instituut voor Natuur- en Bosonderzoek, bekijkt de optie om uitheemse mijten in te zetten voor de bestrijding van de watercrassula. Maar dan moet onderzocht worden welke andere impact deze mijten kunnen hebben. Zo wordt alles gewikt en gewogen voor we aan de slag gaan.”

Om goed af te wegen wat nodig is heb je veel kennis nodig. En die is er. Te beginnen bij de eigen specialisten van Natuurpunt of bij het ANB, Agentschap voor Natuur en Bos. Er is een veelheid aan wetenschappelijke inzichten voorhanden op universiteiten, overheidsdiensten en platformen op basis van gegevens uit het veld.

Monitoring

Bert: “Natuurpunt, als grootste Vlaamse natuurvereniging met ongeveer 170 afdelingen, is een belangrijke leverancier van gegevens voor wetenschappelijk onderzoek. In de bekende app “Obsidentify”, deels een initiatief van ons, kan je observatiegegevens invoeren die wetenschappelijke inzichten voedsel geven. Deze observaties zijn dan ook beschikbaar op “Waarnemingen.be”. “Meetnetten.be” van het INBO is nog zo een database.

Onder meer in Kiewit zijn we systematisch actief bij het leveren van observatiegegevens. Onze Vlinderwerkgroep doet wekelijks van april tot en met september een telling van alle soorten dagvlinders op een afgelijnd traject. In 15 transecten wordt nauwkeurig genoteerd welke vlinders er voorkomen. Dat levert spijtig genoeg niet altijd een heel fraai beeld op van de evolutie van de vlinderpopulatie. Wetenschappers kunnen deze gegevens combineren met tellingen in andere gebieden om evoluties op te volgen.

Andere vrijwilligers zijn dan weer actief in de monitoring van boomkikkers. Eind jaren ’90 waren die zo goed als verdwenen in Limburg. Dankzij de gerichte aanpak van Natuurpunt vind je ze nu weer overal in het vijvergebied. Het is wonderlijk om te zien hoe soorten spontaan opleven als je voor gebieden zorgt met de juiste leefomstandigheden.

Dit jaar echter, waarschijnlijk door de ongeschikte weersomstandigheden, telden we een stuk minder boomkikkers in Kiewit. Aan de Haringvijver (tegenover de Kinderboerderij) hebben we dit seizoen maar vier mannetjes horen roepen. Aan de boomkikkerpoel hetzelfde aantal. We zijn benieuwd welke impact de droogte zal hebben op de voortplanting. Door hun aantal en verspreiding systematisch op te volgen, kunnen we het natuurbeheer bijsturen om de soort alle kansen te geven.

Dit zijn slechts enkele voorbeelden van hoe onze werkgroepen – allemaal vrijwilligers overigens – bijdragen aan de “citizen science” of “burgerwetenschap”. Zo leveren bijvoorbeeld de mensen van de vogelwerkgroep een taai gevecht om het aantal broedparen bij de kieviten op te krikken. Met onze jaarlijkse tellingen bij de overzet van amfibieën in het voorjaar leveren we data aan HYLA, de amfibieën- en reptielenwerkgroep van Natuurpunt.”

Zuiver water

De monitoring van soorten planten en dieren is dan misschien het meest in het oog springend, ook op andere terreinen levert Natuurpunt Hasselt-Zonhoven een belangrijke bijdrage. Zo bijvoorbeeld in “Watermonsters”, het grote burgeronderzoek naar onze waterkwaliteit in samenwerking met de Bond Beter Leefmilieu, Waterland, De Standaard en de KULeuven.

“Wij hebben op een 5-tal plaatsen van de Schrijnebroeksbeek stalen van het water genomen en getest op de aanwezigheid van de E.coli-bacteriën.” Die komen hoofdzakelijk in onze waterlopen terecht door riooloverstorten. Terwijl er een grote nood is aan zuiver water om natuurstreefdoelen te behalen.

Zuiver water. Soms betekent het dat er gewerkt moet worden aan het herstel van het landschap zelf. Momenteel is er een studie aan de gang in het kader van het N.I.P. Bokrijk-Kiewit (Natuurinrichtingsproject geleid door de Vlaamse Landmaatschappij). Door middel van peilbuizen in de grond wordt nagegaan of er genoeg (zuiver) water voorhanden is om bijvoorbeeld het historische Zwartven en de Hasseltvijvers in Kiewit in hun vroegere staat te herstellen. Op oude kaarten vind je deze perfect terug en ter plekke zie je nog duidelijk de inzinking in de bodem. Dankzij deze ingrepen kunnen we een duwtje geven aan het herstel van habitats en aan een duurzamer waterbeleid.
Gelukkig kunnen nu verschillende beleidsniveaus en instanties gebruik maken van al die data die de vrijwilligers overal verzamelen. En voor Natuurpunt geeft het onszelf alvast een schat aan informatie om onze gebieden verstandig te beheren.”

Tekst: Dirk Kegels
Foto’s: Bert Carremans en Dirk Kegels

Meer weten? Dat kan via ons contactformulier.